Μυστηριώδη αφρικανικά έντομα μολύνουν πορτογαλικούς ελαιώνες

Το Melanaspis corticosa, ένα θωρακισμένο έντομο με κακή περιγραφή, έχει αναγνωριστεί ως το είδος που προσβάλλει τους ελαιώνες στην περιοχή Αλγκάρβε της νότιας Πορτογαλίας.

Προηγουμένως άγνωστο εκτός της υποσαχάριας Αφρικής, το νέο παράσιτο έχει αποδειχθεί ανθεκτικό στη θεραπεία με εντομοκτόνα.

Εντοπίστηκε για πρώτη φορά τους τελευταίους μήνες του 2016 από την ασυνήθιστη κλίμακα στα κλαδιά των καλλωπιστικών ελιών, έκτοτε έχει αναφερθεί εκτεταμένες ζημιές από τοποθεσίες σε όλο το Αλγκάρβε, από ιδιωτικούς κήπους και αστικά δέντρα μέχρι γεωργική γη και εμπορικούς ελαιώνες.

Ωστόσο, το υπεύθυνο έντομο παρέμεινε άγνωστο μέχρι το 2022, όταν τα δείγματα υποβλήθηκαν σε συνδυασμό μοριακών και μορφολογικών αναλύσεων.

Αυτές οι αναλύσεις επιβεβαίωσαν το παράσιτο ως Melanaspis corticosa, ένα είδος που περιγράφηκε για πρώτη φορά στην περιοχή του Ακρωτηρίου της Νότιας Αφρικής το 1919 και αργότερα στη Γουινέα, τη Μοζαμβίκη και τη Ζιμπάμπουε.

Στο εγγενές περιβάλλον του, το έντομο είναι πολυφάγο, τρέφεται με μια ποικιλία ξενιστών από το γηγενές αφρικανικό κοραλλιογενές δέντρο και το ακρωτήριο λιλά μέχρι εισαγόμενα είδη όπως η ροδακινιά.

Για λόγους που δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί, η παρουσία της στην Πορτογαλία φαίνεται να περιορίζεται αποκλειστικά στην ελιά.

Η ερευνητική ομάδα που πραγματοποίησε τη γενετική αλληλουχία σημείωσε ότι υπήρχε αμελητέα διαφοροποίηση μεταξύ των αλληλουχιών COI (μια υπομονάδα κωδικοποιημένη από μιτοχονδριακό DNA), κάτι που πίστευαν ότι υποδηλώνει ότι το είδος έχει υποστεί πολύ μικρή πίεση επιλογής στην προσαρμογή στο νέο του περιβάλλον. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι ο οργανισμός είναι ήδη καλά προσαρμοσμένος σε αυτό το περιβάλλον.

Από τα προσβεβλημένα ελαιόδεντρα που παρατηρήθηκαν, διαπιστώθηκαν σοβαρές ζημιές σε πολλά. Αυτό περιελάμβανε το ξεθώριασμα των κλαδιών, το μαύρισμα των φύλλων και την αποκοπή των φύλλων (απόρριψη).

Στα περισσότερα από τα δείγματα που συλλέχθηκαν, τόσο οι κλάδοι όσο και οι βλαστοί καλύφθηκαν εξ ολοκλήρου από μαζικά άτομα, συμπεριλαμβανομένων των ενήλικων θηλυκών και των νυμφών. Αυτό ισοδυναμεί με το επίπεδο 4 (το υψηλότερο επίπεδο) του προτεινόμενου συστήματος ταξινόμησης Kosztarab της προσβολής από λέπια έντομα: ​"γενική ή πολυεπίπεδη προσβολή (λέπια καλύπτουν πλήρως τα προσβεβλημένα μέρη του φυτού).

Αν και μέχρι στιγμής έχει αναφερθεί μόνο στη νότια παράκτια περιοχή, το παράσιτο έχει επηρεάσει μια σειρά οικοτόπων σε τουλάχιστον 15 ξεχωριστές τοποθεσίες από το Vila do Bispo στα άκρα νοτιοδυτικά έως το Cabanas de Tavira στα ανατολικά, περίπου 15 χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Ισπανία. Έχει επίσης παρατηρηθεί σε όλες τις εποχικές περιόδους.

Η ασαφής φύση του Melanaspis corticosa σημαίνει ότι ούτε η πιθανή κλίμακα του προβλήματος ούτε κάποια στρατηγική ελέγχου μπορούν να προταθούν σε αυτό το στάδιο. Είναι γνωστό ότι υπάρχουν μόνο πέντε φυσικοί θηρευτές, όλοι εκ των οποίων είναι παρασιτικές σφήκες ενδημικές στην Αφρική και για τους οποίους είναι σχεδόν τόσο λίγα γνωστά όσο και για το ίδιο το παράσιτο.

Ο διεθνής Ευρωπαϊκός και Μεσογειακός Οργανισμός Προστασίας Φυτών σημειώνει ότι έχουν εφαρμοστεί φυτοϋγειονομικές θεραπείες με εντομοκτόνα εγκεκριμένα κατά των λεπιών εντόμων στα ελαιόδεντρα αλλά με περιορισμένη αποτελεσματικότητα.

Εκτός από τις αναλύσεις τους, η υπεύθυνη ομάδα δημιούργησε ένα ​"Αλληλουχία γραμμωτού κωδικοποίησης DNA» για να βοηθήσει τη μελλοντική ταυτοποίηση. Επίσης, τοποθέτησαν συνολικά 25 ενήλικα θηλυκά δείγματα, εικόνες μικροσκοπίου και λεπτομέρειες, τα οποία στάλθηκαν όλα στα πανεπιστήμια της Κατάνια και της Πάντοβα στην Ιταλία.

Καθώς αυτή η σημερινή επιδημία είναι η πρώτη του είδους της στην Ευρώπη και, μάλιστα, εκτός Αφρικής, ελπίζουν ότι αυτοί οι πόροι θα αποτελέσουν τη βάση για περαιτέρω μελέτη και ανάπτυξη μέτρων ελέγχου.

Σε όλο τον κόσμο, η ελιά φιλοξενεί περίπου 100 ποικιλίες εντόμων, περίπου το 43% των οποίων βρίσκονται στη λεκάνη της Μεσογείου. Πολλά από αυτά είναι μη ιθαγενή είδη, όπως π.χ saissetia oleae, το οποίο, όπως και το Melanaspis corticosa, πιστεύεται ότι είναι εγγενές στη Νότια Αφρική.

saissetia oleae είναι ένα από τα πιο σημαντικά οικονομικά παράσιτα της ελιάς παγκοσμίως και προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία στην περιοχή της Μεσογείου, όπου θεωρείται ένα από τα τρία κύρια παράσιτα της ελιάς, παράλληλα με ελιά καρπού και την σκόρος ελιάς.

• Φυτοπαρασιτική
• Ευρωπαϊκό και Μεσογειακό Οργανισμό Προστασίας Φυτών
• ScaleNet